Η Ελλάδα αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ενεργοποίηση των προβλέψεων της Συνθήκης ΕΕ περί Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.
Η συνεργασία αυτή, εφόσον εξελιχθεί όπως την οραματιζόμαστε, πέραν της δημιουργίας Ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης και της ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ ή της δημιουργίας οικονομιών κλίμακας για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, έχει τη δυναμική να αποτελέσει παράγοντα συγκλίσεων σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που ταλανίζεται από φυγόκεντρες τάσεις.
Ήδη από την θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισσαβώνας (2009), η Ελλάδα άρχισε την προετοιμασία συμμετοχής στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία, υλοποιώντας το μεγαλύτερο μέρος των απαιτήσεων του Πρωτοκόλλου 10 της Συνθήκης. Διαθέτει ένα από πέντε Επιχειρησιακά Στρατηγεία της ΕΕ και μάλιστα δοκιμασμένο στην επιχείρηση EUFOR/RCA, έχει ρόλο Έθνους-Πλαισίου στον ευρωπαϊκό Τακτικό Σχηματισμό “HELBROC” με συμμετοχή επίσης Κύπρου, Βουλγαρίας, Ρουμανίας.
Η συμμετοχή μας στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία αποτελεί μιαν επένδυση για το μέλλον, με στόχο τη σταδιακή διαμόρφωση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής και, σε απώτερο χρόνο, τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, όπως άλλωστε προβλέπει η Συνθήκη, που θα αυξήσει την αποτρεπτική ισχύ της χώρας. Σημειώνεται ότι κατόπιν ελληνικής προσπάθειας, προβλέφθηκε διασύνδεση της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας με το άρθρο 42.7 περί αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση που κάποιο κράτος-μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του.
Επισημαίνεται ότι η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία θα κινείται για το επόμενο διάστημα στη σφαίρα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, ήτοι στη διαχείριση κρίσεων εκτός των συνόρων της ΕΕ προς προστασία της. Κατά συνέπεια, δεν θα πρέπει να αναμένονται ευθύς εξ αρχής θεαματικές εξελίξεις προς διαμόρφωση Κοινής Αμυντικής Πολιτικής και πολύ περισσότερο Κοινής Ευρωπαϊκής Άμυνας, μέχρις ότου όλοι οι συμμετέχοντες στο εγχείρημα συνειδητοποιήσουν την προστιθέμενη αξία του για την προστασία του εδάφους και των πολιτών της ΕΕ και φυσικά των χωρών τους.
Παράλληλα επιδιώκουμε, μέσω της συμμετοχής σε συνεργατικά προγράμματα έρευνας, τεχνολογίας και ανάπτυξης δυνατοτήτων την απορρόφηση κονδυλίων του υπό σύσταση Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (European Defence Fund) για την ανάπτυξη της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, δημόσιας και ιδιωτικής, με παράλληλες οικονομίες κλίμακας για τον εξοπλισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Αναδείξαμε, ευθύς εξ αρχής και επανειλημμένα, την ανάγκη να δοθεί αναπτυξιακός χαρακτήρας στη δημιουργία αμυντικών δυνατοτήτων, με την υποστήριξη και την απόδοση κινήτρων για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την αναστροφή τάσης φυγής ταλαντούχων νέων επιστημόνων από τις χώρες τους.
Ο Πρωθυπουργός κατέστησε, πάντως, σαφές στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ότι δεν θα συναινέσουμε στην άντληση κεφαλαίων από διαρθρωτικά προγράμματα και τα Ταμεία Συνοχής της ΕΕ προς όφελος της χρηματοδότησης αμυντικών προγραμμάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαβεβαίωσε, κατόπιν τούτου, ότι για το τρέχον Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2014-2020) τα κονδύλια θα αντληθούν από τα υπόλοιπα άλλων προγραμμάτων (πχ Copernicus), ενώ για το επόμενο Πλαίσιο (2021-2027) τα κράτη-μέλη θα αποφασίσουν για την κατανομή των πόρων. Όπως προβλέπεται, ο κοινοτικός προϋπολογισμός θα συμβάλει στην Έρευνα και Τεχνολογία (R&D window) στον τομέα της άμυνας από το 2021 με 500 εκ ευρώ ετησίως, ενώ στην ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων (Capability Window) με 1 δις ευρώ σε σύνολο 5 δις ευρώ, ήτοι με ποσοστό 20%. Το υπόλοιπο (4 δις) προβλέπεται να καλύπτεται, εθελοντικώς, από συμμετέχοντα σε συνεργατικά προγράμματα κράτη-μέλη ανεξαρτήτως συμμετοχής ή μη στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία. Η παροχή περαιτέρω κινήτρων στα μέλη της τελευταίας (χρηματοδότηση προγραμμάτων με 30%) καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων με επιπλέον 10% βρίσκεται υπό διερεύνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα κριτήρια συμμετοχής και οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν οι συμμετέχοντες στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία περιγράφονται λεπτομερώς στο κείμενο της Κοινής Ειδοποίησης (Common Notification). Βασική επιδίωξή μας ήταν η σταδιακή υλοποίηση των δεσμεύσεων σε δύο φάσεις (2018-2020 και 2021-2025) και η συνεισφορά εκάστου κράτους-μέλους στην κοινή προσπάθεια αναλογικά με τα μέσα και τις δυνατότητές του. Με τη σύμπραξη και άλλων εταίρων επιτύχαμε την συμπερίληψη και των δύο αυτών αρχών στο κείμενο της Κοινής Ειδοποίησης.
Οι δεσμεύσεις διαδοχικής μεσοπρόθεσμης αύξησης μέχρι 20% των συνολικών αμυντικών δαπανών σε αμυντικές επενδύσεις με σκοπό την κάλυψη ελλείψεων και μέχρι 2% για την έρευνα και τεχνολογία, αποτελούν συλλογικούς δείκτες-στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν από το σύνολο των κρατών-μελών και όχι από κάθε ένα χωριστά. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, το 2015 οι συλλογικές αμυντικές επενδύσεις ήταν 19,32% με στόχο το 20%, και η έρευνα και η τεχνολογία στο 0,83% με στόχο το 2%. Μέσω της συγχρηματοδότησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (European Defence Fund) αναμένεται ότι οι τιθέμενοι στόχοι είναι δυνατόν να επιτευχθούν μεσοπρόθεσμα. Η Ελλάδα, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, καίτοι υπολείπεται του μέσου όρου ως προς τις αμυντικές επενδύσεις, εκκινεί από καλή βάση (13 % περίπου) και αναμένεται μέσω των προγραμμάτων αναβαθμίσεων να καλύψει το μέρος που της αναλογεί.
Η Ελλάδα υπέβαλε το Εθνικό Σχέδιο Υλοποίησης των κοινών δεσμεύσεων στο πλαίσιο της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας. Για την κατάρτισή του λάβαμε υπόψη τις σημαντικές υποδομές και αυξημένες επιχειρησιακές δυνατότητες των ενόπλων Δυνάμεων, τις υποχρεώσεις και τους περιορισμούς που επιβάλουν οι ανάγκες εθνικής άμυνας και, τέλος, τους δημοσιονομικούς περιορισμούς. Αναλόγως, κατανείμαμε την υλοποίηση στις δύο προβλεπόμενες από την Κοινή Ειδοποίηση φάσεις (2018-2020 και 2021-2025), έτσι ώστε το Εθνικό Σχέδιο Υλοποίησης να είναι ταυτόχρονα φιλόδοξο και ρεαλιστικό χωρίς να επιφέρει, κατά το δυνατόν, μη προβλεφθέντα δημοσιονομικά βάρη.
Τα προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας επιλέγονται, μετά από συναφείς προτάσεις των κρατών-μελών, στη βάση αυστηρών κριτηρίων και σχετικής γνωμοδότησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και του Στρατιωτικού Επιτελείου της ΕΕ. Η συστατική Απόφαση του Συμβουλίου παραπέμπει σε κατάλογο προγραμμάτων «ναυαρχίδων» (flagship projects) που θα πλαισιώσουν τις πρώτες δράσεις της Συνεργασίας. Η Ελλάδα πέτυχε να περιληφθούν σε αυτόν τον πρώτο κατάλογο προγραμμάτων δύο δικά της που αφορούν στη Θαλάσσια Επιτήρηση (Maritime Surveillance) και την Κυβερνο-Άμυνα (Cyber Defence). Παράλληλα, συμμετέχουμε σε άλλα επτά προγράμματα που έχουν προκριθεί. Έτσι η χώρα μας περιλαμβάνεται μεταξύ των τεσσάρων κρατών-μελών (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα) που ηγούνται των περισσοτέρων προγραμμάτων. Επισημαίνουμε ότι έχει, ήδη, εγκριθεί και ένα τρίτο πρόγραμμα (Εκπαίδευση χειριστών ελικοπτέρων) για την αμέσως επόμενη φάση.
Με συγκριτικό πλεονέκτημα την τεχνογνωσία και τις υπάρχουσες υποδομές, επιδιώξαμε τα προταθέντα από την Ελλάδα προγράμματα να εξυπηρετούν τους ακόλουθους στόχους: προστασία της ΕΕ και των πολιτών της, ενίσχυση των εθνικών δυνατοτήτων σε καίριους τομείς έναντι συμβατικών και μη απειλών με την μικρότερη δαπάνη λόγω αξιοποίησης υπαρχουσών υποδομών και τέλος με τη χρηματοδότηση από πλευράς European Defence Industrial Development Programme (EDIDP). Σημειώνεται ότι από τα εγκριθέντα προγράμματα της α΄ φάσης λίγα είναι εκείνα τα οποία είναι επιλέξιμα για συγχρηματοδότηση. Επίσης, η δαπάνη ανάπτυξης κάθε προγράμματος κατανέμεται ισομερώς μεταξύ των συμμετεχόντων σε αυτό.
Η εγχώρια αμυντική βιομηχανία, δημόσια και ιδιωτική, διαθέτει αξιόλογους συντελεστές και υψηλή τεχνογνωσία και έχει, ήδη, συνεργασθεί επί πολυεθνικών προγραμμάτων. Στόχος μας είναι όπως, στις υπό εξέλιξη διαπραγματεύσεις για το European Defence Fund (EDF) και το European Defence Industrial Development Programme (EDIDP) διανοίξουμε προοπτικές για την αμυντική βιομηχανία μας μέσω της «υποχρεωτικής» συμμετοχής μικρομεσαίων επιχειρήσεων στα συγχρηματοδοτούμενα από τον κοινοτικό προϋπολογισμό προγράμματα, της ισορροπημένης κατανομής κονδυλίων και της διασυνοριακής συνεργασίας, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στη στήριξη επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και τεχνολογίας. Οι ανωτέρω πολιτικές παράμετροι, επιτύχαμε, σε συνεργασία και με άλλους εταίρους, να περιληφθούν στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (22-23.06.17) στην παράγραφο (7) και εργαζόμαστε για την αξιοποίησή τους.
Σύνδεσμοι:
At a glance (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο)
Factsheets (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερική Δράσης)
European Commission welcomes first operational steps towards a European Defence Union
